„W trudnych chwilach posiadanie przy boku kogoś życzliwego bywa cenniejsze niż drogie kamienie.”

Maria Paszyńska książką „Dwa światła” zaprasza do Warszawy, ale w czasie II wojny światowej. Historia, którą opowiada, opiera na prawdziwych postaciach, ale nie jest to reportaż ani biografia. Łączenie faktów i budowanie na niej fikcji literackiej autorka wykonała po mistrzowsku. Dokładność szczegółów dodaje autentyczności, którą otula ciepła, lekka, przepełniona wrażliwością, wręcz melodyjna narracja.

Tematyka książki jest trudna, bolesna, ale jak sam tytuł podkreśla, jest właśnie pełna światła: dobrego, czułego, pięknego, genialnego, natchnionego. Autorka pisze o dwóch konkretnych źródłach, ale nie można nie zauważyć, jak wewnętrzny blask bije również z serc różnych jej bohaterów. Trzeba mocno podkreślić, że to najprawdziwsi bohaterowie, którzy może nie walczą wprost z wrogiem, ale po prostu umieją dodać nadziei, siły, motywacji często nawet nieznanym sobie osobom. To oni nie pozwalają zabić człowieczeństwa, dobra, serdeczności, waleczności, odwagi.

Wojna to walka żołnierzy, ale to również zwykli ludzie, którzy potrafią powiedzieć: „Goszczenie przyjaciół zawsze było dla nas zaszczytem i żadna wojna tego nie zmieni.” Trzeba dodać, ze tymi przyjaciółmi są głównie Żydzi. Są osoby gotowe oddać całe zapasy żywności, bo ktoś jest w potrzebie, bo obok jest głodna matka z małym dzieckiem, kierując się takimi myślami: „Nie zamierzała jednak teraz tracić czasu na martwienie się o to, co będą jedli w przyszłości.”

Tragiczna sytuacja, ciężar strasznej rzeczywistości postawiony jest naprzeciw delikatności, przyjaźni, spokojnego odkrywania piękna muzyki, cichego budzenia i rozwijania talentu dziecka, budowania zaufania, poczucia bycia kochanym.

Poznajemy losy żydowskiego chłopca o ogromnej muzykalności i jego nauczyciela, mistrza, przyjaciela. „(…) w życiu i w muzyce zdarza się czasem coś, co wykracza poza granice ludzkiego poznania” i nawet konflikt zbrojny tego nie zatrzyma. Wojna to okrucieństwo, to kalectwo duszy. „Profesor (…) miał wrażenie, że doświadcza czegoś surrealistycznego, śni zły sen, z którego nie można się obudzić.” Jednak główne postaci kierują się takimi słowami: „Gdy nie ma się wyboru, po prostu trzeba być dobrej myśli.” „(…) grał i nauczał muzyki, próbując rozświetlić nieco okupacyjne ciemności.”

W sercach rodziny profesora królowała miłość do drugiego człowieka. Ich wartości nie zmieniały się. „W trudnych chwilach posiadanie przy boku kogoś życzliwego bywa cenniejsze niż drogie kamienie.” Zapomnieć o sobie, postawić życie drugiej osoby na pierwszym miejscu.

Książka ta udowadnia, że nawet najstraszliwsze zło nie zniszczy dobra, oraz że najtrudniejsze traumy nie zatrzymają rozwijania talentów. Dzięki sile takich geniuszy świat jest piękniejszy. Lektura pełna blasku mimo zderzenia z ciemnością wojennej codzienności.

Joanna Gmiterek